कागेश्वरी मनोहरा नगरपालिका : एक परिचय

नारीकोसिस डटकम । कागेश्वरी–मनोहरा नगरपालिका प्रदेश नं. तीन अन्तर्गत पर्ने काठमाडौं जिल्लामा अवस्थित एक प्राकृतिक सौन्दर्यले भरिपूर्ण नगरपालिका हो । यस नगरपालिकाको नामांकन साविक गागलफेदी गा।वि।स। हालको वडा नं १ मा अवस्थित ऐतिहासिक धार्मिक स्थल कागेश्वरी महादेवको मन्दिर र मनोहरा नदीको नामले कागेश्वरी मनोहरा रहन गएको हो । कागेश्वरी मनोहरा नगरपालिका साविकका गोठाटार, मुलपानी, डाँछी, भद्रवास, आलापोट र गागलफेदी गाविसहरू मिलेर बनेको हो । जसमा नौ वटा वडा रहेको छ । नौ वटा वडा मध्ये जनसंख्याको चाप र विकासको दृष्टिकोणले वडा नम्वर नौ अगाडि रहेको छ ।

जातजातिका हिसाबले ब्रामण, क्षेत्री, नेवार, तामाङ, मगर, गुरुङ, राई, शेर्पा, थारु, मूसलमान र दलित समुदाय आदिको बसोबास रहेको पाइन्छ ।

विविध धार्मिक, सांस्कृतिक, प्राकृतिक स्रोतहरुको पहिचान बोकेको यस नगरपालिकाको पूर्वमा शँखरापुर नगरपालिका र भक्तपुर जिल्लाको चाँगुनारायण नगरपालिका, पश्चिममा काठमाडौं महानगरपलिका र गोकर्णेश्वर नगरपालिका, उत्तरमा शँखरपुर नगरपलिका, पश्चिममा काठमाडौं महानगरपलिका र गोकर्णेश्वर नगरपालिका पर्दछ भने दक्षिणमा भक्तपुर जिल्लाको मध्यपुर थिमी नगरपालिकाको बीचमा उत्तर दक्षिण भई फैलिएको छ । क्षेत्रफलको हिसाबले २७ दशमलव ३८ वर्ग किलोमिटर फैलिएको नगरपालिकाको हावापानी समशितोष्ण प्रकारको छ । भौगोलिक हिसाबले यो समथल जमिनदेखि शिवपुरी लेकसम्म अवस्थित रहेको छ ।

यस नगरपालिकामा १६ वटा सामुदायिक र १४ वटा संस्थागत गरी जम्मा ३८ वटा विद्यालय रहेको छ । स्वास्थ्य तर्फ ५ वटा स्वास्थ्य चौकी, १ स्वास्थ्य केन्द्र, आयुर्वेदिक चिकित्सालय, १ शहरी स्वास्थ्य केन्द्र, २ वर्थिक सेन्टर र १ कम्युनिटि हेल्थ सेन्टर रहेका छन् ।

मुख्य धार्मिक तथा ऐतिहासिक स्थलहरुमा कागेश्वरी महादेव मन्दिर, नवतनधाम, चम्पक विनायक, मन्दिर काष्ठमण्डप, भैरव मन्दिर, कोल्मतेश्वर, थली बालकुमारी मन्दिर साथै अन्य देवी–देवता गुम्बाहरु जस्ता स्थलहरु रहेका छन् । भविष्यमा कागेश्वरी महादेव मन्दिर भएका कारण महत्वपूर्ण धार्मिक तिर्थस्थल हुने संभावना देखिन्छ ।

यस नगरपालिका उपत्यकाको अत्यन्तै उर्वर कृषि क्षेत्र भएको मानिन्छ । यहाँ आलु, गोलभेडा‚ मौसमी तथा बेमौसमी तरकारी धान, गहुँ पर्याप्त मात्रामा उत्पादन हुन्छ ।

यहाँको महत्वपूर्ण कृषि उत्पादनमा धान, गहुँ, मौसमी तथा बेमौसमी तरकारी र गोलभेडा खेती इत्यादी उत्पादनलाई बढाई आधुनिक कृषि क्षेत्रको रुपमा व्यवसायिकरण गरेमा स्थानीय जनताको जीवनस्तर थप सुधार हुने संभावना रहेको छ ।

यस नगरपालिका भित्र बग्ने मूख्य नदीमा बागमती र मनोहरा भएता पनि यी नदीका अलवा अन्य सहायक नदीहरुमा काभ्रे खोला, झरुवा खोला, ढकाल खोला, कागेश्वरी खोला, घट्टे खोला, महादेव खोला लगायत अन्य नियमित पानी बग्ने खोला खोल्सीहरु पर्दछन् ।

वि.सं.२०६८ सालको जनगणना अनुसार जम्मा जनसंख्या ६० हजार २  सय ४७ रहेको  यस नगरपालिकामा २ वटा सेवा केन्द्र संचालनमा रहेका छन् । जसमा खानेपानी तर्फ डाँछी भद्रवास खानेपानी तथा सरसफाई आयोजनामा र भैभाल गाढेश्वर खानेपानी आयोजनासंचालनमा रहेका हुन् । त्यसैगरी आलापोट र गागलफेदी बस्तीमा खानेपानी योजनाहरु संचालन क्रममा रहेका काँडाघारी खानेपानी आयोजनामा बोरिङग र सानो थली खानेपानी संचालनमा आउने योजना रहेका हुन् ।

यस नगरपालिकाको सबै वडामा घर धुरी विद्युत सेवा पुगेको छ भने टेलिफोन सेवा तर्फ ९५ प्रतिशत भन्दा बढी जनताको पहुँच पुगेको तथ्याङ्कले देखाउछ ।

प्रमुख सडकको रुपमा नगरभित्र जोरपाटी साँखु, सडक, पेरिस ब्रम्हखेल सडक, कागेश्वरी चक्रपथ पर्दछन् । आन्तरीक सडक निर्माणमा र वितारक क्रममा रहेकाले यातायातको संजालले यसलाई निकट भविष्यमै जोड्ने देखिन्छ ।